Recenzja „Pożegnanie z Diabłem i Czarownicą”

Diabły, szatany, biesy… Czarownice, wiedźmy, strzygi… Jakby ich nie nazwać —  zawsze wzbudzały emocje i przerażały ludzi, towarzysząc im od wieków.

 

Książka Bohdana Baranowskiego Pożegnanie z Diabłem i Czarownicą to dziewiętnaście lat pracy badawczej i badań terenowych. Jednak zanim przejdę do rozprawiania się na temat zawartości tej książki, warto zaznaczyć, iż jest to pozycja akademicka o charakterze popularnonaukowym. Osoby, które spodziewały się lekkiego języka i stylu rodem z książek fantasy, w tej pozycji tego nie znajdą. Nie ma tu fabuły ani bohaterów. To książka dla osób łaknących wiedzy, a przede wszystkim pasjonatów wierzeń słowiańskich.

Autor podchodzi do tematu bardzo poważnie. Ogrom wiedzy, który stara się nam przekazać, wywołuje respekt wobec jego osoby, tym samym ukazując, jak bardzo jest skrupulatny w swoich badaniach. Odwołuje się do XIX-wiecznych prac etnograficznych, źródeł historycznych, literatury pięknej oraz przede wszystkim do własnych badań terenowych. Dla wielu taka ilość informacji oraz dość obszerne akapity mogą okazać się przeszkodą nie do pokonania, jednak nie warto się z tego powodu zrażać do tej pozycji. Książka napisana jest bardzo dynamicznie, a autor płynnie przechodzi z tematu na temat. Nie brakuje tu barwnych powiedzeń, przyśpiewek, przesądów oraz autentycznych historii, w które uwikłane były czarownice i diabły.

Nie można jednak oprzeć się wrażeniu, że autor do tematu swoich badań podchodzi bardzo sceptycznie. Może się to nie spodobać osobom, które pokładają wiele wiary w dawne wierzenia, a niekiedy dalej je praktykują mimo nieprzychylnej opinii wielu osób. Czytelnik w dużym stopniu zmuszony jest przyznać rację interpretacjom autora ze względu na już wcześniej wspomnianą skrupulatność oraz próbę dekonstrukcji ludowych wierzeń w celu tytułowego pożegnania diabła, oraz czarownicy.

Książka rozpoczyna się od opisu źródeł prześladowań i nagonek na czarownice oraz zmian zachodzących na tym polu na przestrzeni wieków. Następnie zwraca uwagę na różnorodne związki diabła z osobami z odmiennych klas społecznych, wyraźnie zaznaczając, że osoby o wyższej klasie były traktowane znacznie łagodniej, jeśli na nie padło podejrzenie o kontakty z diabłem. Nie brakuje przy tym scen drastycznych. Kobiety podejrzane o czary, niechronione statusem były traktowane bardzo brutalnie, co nie raz kończyło się ich śmiercią. Autor nie stroni od szczegółowych opisów tortur, co może nieco zniesmaczyć bardziej wrażliwego czytelnika.

Jednak głównym celem owej pozycji jest przede wszystkim próba wytłumaczenia, skąd wzięło się takie, a nie inne postrzeganie polskiego diabła i polskiej wiedźmy, jak i też uświadomienie czytelnika o kalibrze okrucieństwa stosowanego wobec tamtejszych kobiet. Czytając, możemy nawet natknąć się na wzmiankę o ilości morderstw, bardzo często niesłusznych lub popełnionych ze złych pobudek. Przykładowo – wzajemna zazdrość sąsiadek.

„Żniwo ponurego zabobonu było niemałe. Od XVI do XVIII wieku na terenie obecnego państwa polskiego około 20-40 tysięcy kobiet, posądzonych o spółkę z szatanem, poniosło śmierć na stosie lub straciło życie w wyniku samosądów”.

Takie informacje mogą być przerażające dla osób, które nigdy wcześniej nie interesowały się tymi tematami, ale uważam, że taki zabieg znacznie bardziej wpływa na świadomość historyczną czytelnika, niż unikanie prawdy.

Warto również zwrócić uwagę na ostatnią część książki, której niestety autor poświęcił najmniej uwagi. Baranowski skupia się w niej na podaniach bazujących na pogańskiej demonologii i wierzeniach. Możemy znaleźć tam wzmianki o upiorach, zmorach, utopcach oraz przypołudnicach. Osobiście bardzo żałuję, że autor nie poświęcił więcej czasu na tak zwaną część bestiariuszową. Myślę, że dla wielu osób byłoby to bardzo interesujące, w tym dla mnie.

Podsumowując wszystko, co napisałam, z czystym sercem mogę polecić Wam tę pozycję. Jeśli nie odstrasza Was sceptycyzm autora, wielkie akapity i niekiedy brutalne opisy to ta książka jest zdecydowanie dla was. To skarbnica wiedzy dla osób zakochanych w tematyce wierzeń słowiańskich oraz dla tych, którzy po prostą chcą poszerzyć swoje horyzonty.

Za dostęp do książki, serdecznie dziękujemy Wydawnictwu Replika.

0
Would love your thoughts, please comment.x